mahabhashyam family of Vizianagaram

దోహా–

శ్రీ గురు చరణ సరోజ రజ

నిజమను ముకురు  సుధారి

వరణౌ  రఘువర విమల యశ

జో దాయకు  ఫలచారి ||

ప్రతిపదార్థము

 

శ్రీ గురు  -  గురుదేవుల ; చరణసరోజ  - పాదపద్మాల;

రజ -ధూళి(పరాగము/పుప్పొడిచే);

నిజ – తన ; మను  - హృదయం అనే ; ముకురు - అద్దాన్ని

సుధారి –శుద్ధి చేసుకొని ; వరణౌ -

వర్ణింతును ; రఘువర -రాముని ;

విమల -స్వచ్ఛమైన; యశ - కీర్తిని ;  జో- ఏదైతే ;  చారి - నాలుగు ;

ఫల - ధర్మార్థ కామమోక్షములనెడిఫలములను  ;

దాయకు - ఇచ్చునదియో  ;

తాత్పర్యం

శ్రీ గురుదేవుల పాదపద్మముల ధూళితో అద్దము వంటి నా మనస్సును శుభ్రపరుచుకుని, చతుర్విధ ఫలములను ఇచ్చు పవిత్రమైన శ్రీరామచంద్రుని స్వఛ్ఛమైన  కీర్తిని నేను వర్ణింతును.

బుద్ధిహీన తను జానికే

సుమిరౌ పవనకుమార్

బల బుధి  బిద్యా దేహు మోహి

హరహు కలేస  బికార్  ||

ప్రతిపదార్థము

 బుద్ధి హీన - బుద్ధిహీనత చేత ; తను - ఈ శరీరము(కలిగినదని) ; జానికే – తెలుసుకొని ; సుమిరౌ – స్మరింతును ; పవనకుమార్  - వాయుపుత్రుని ;  బల - బలమును ; బుధి - బుధ్ధిని ; 

విద్య - జ్ఞానమును ; దేహు - ఇచ్చుగాక ; మోహి - నాకు;

హరహు - తొలగించు గాక ; కలేస -  క్లేశమును ;

బికార -వికారములను ; 

తాత్పర్యం

 నా బుద్ధిహీనతను తెలుసుకొని, వాయునందనుని స్మరింతును. నాకు బలము, బుద్ధి, విద్యను ప్రసాదించి నా కష్టాలను, కామాది వికారములను తొలగించుగాక .

జయ హనుమాన జ్ఞానగుణ  సాగర |

జయ కపీశ   తిహు లోక ఉజాగర ॥ 1 ॥

ప్రతిపదార్థము

 

జయ - జయము కలుగు గాక ; హనుమాన - ఆంజనేయా;   జ్ఞాన గుణ సాగర -  జ్ఞానము మొదలైన గుణములకు సముద్రము వంటివాడా ; జయ -జయము కలుగు గాక ; కపీశ - వానరులకు నాయకుడవైనవాడా ; తిహులోక  - మూడు లోకములను ; ఉజాగర -

ప్రకాశింప చేయువాడా ;

తాత్పర్యం

 జ్ఞాన గుణ సముద్రుడవయిన ఓ హనుమంతా నీకు జయము కలుగుగాక!   ఓ కపీశ్వర! ముల్లోకాలను ప్రకాశింపజేయువాడా!

నీకు జయము కలుగుగాక!

రామదూత అతులిత బలధామా |

అంజనిపుత్ర పవనసుత నామా ॥ 2 ॥

ప్రతిపదార్థము

రామ దూత – రామదూతా;  అతులిత - సాటిలేని ; బలధామా - బలానికి నిలయం అయినవాడా ; అంజనీ పుత్ర - అంజనీ తనయుడా ;

పవనసుత - వాయుపుత్రుడా ; నామా - ప్రసిధ్ధమైనవాడా ;

తాత్పర్యం

 నీవు శ్రీరామునకు దూతవు, సాటిలేని బలము కలవాడవు, అంజనీదేవి పుత్రుడవు.  పవనసుత అను నామము కలవాడవు.

సుప్రసిద్ధుడవు .

మహావీర విక్రమ బజరంగీ |

కుమతి నివార సుమతి కే సంగీ || 3 ||

ప్రతిపదార్థము

మహావీర - గొప్ప వీరుడా ; విక్రమ – పరాక్రమవంతుడా ; బజరంగీ – వజ్రము వంటి దృఢమైన శరీరము కలవాడా ; కుమతినివార - దుర్బుద్ధిని తొలగించువాడా ;

సుమతికే సంగీ – మంచి బుద్ధి కలవారికి తోడుగా ఉండువాడా ;

తాత్పర్యం

 నీవు మహావీరుడవు, పరాక్రమముతో కూడిన వజ్రము వంటి దేహము కలవాడవు, చెడు బుద్ధి  గల వారిని నివారించి మంచి బుద్ధి  కలవారికి తోడుగా  ఉండువాడవు,

కంచన వరణ   విరాజ సువేశా  |

కానన కుండల కుంచిత కేశా   || 4 ||

ప్రతిపదార్థము

కంచన వరణ  – బంగారపు రంగుతో ; విరాజ –ప్రకాశించువాడా ;

సువేశా  - మంచి వేషముతో శోభిల్లువాడా ; కాననకుండల – కర్ణభూషణములు ధరించువాడా ;

కుంచిత  కేశా  - ఉంగరాల జుట్టు కలిగినవాడా ;

తాత్పర్యం

బంగారురంగు దేహముతో, మంచి వస్త్రములు కట్టుకుని, మంచి చెవి పోగులు  పెట్టుకుని, ఉంగరాల జుట్టుతో శోభిల్లువాడా .

హాథ వ జ్ర ఔ ధ్వజా విరాజై |

కాంధే మూంజ జనేవూ సాజై || 5 ||

ప్రతిపదార్థము

 హాథ  – చేతిలో ; వజ్ర - వజ్రమను ఆయుధమును ; ఔ - మరియు ;

ధ్వజ – జండాను (ధరించి);  విరాజై - ప్రకాశించువాడా  ; కాంధే  - భుజమునందు ; మూంజ – మూంజ గడ్డితో చేయబడిన ; జనేవూ   – జంధ్యం ధరించి  ; సాజై - శోభిల్లువాడా

తాత్పర్యం

ఒక చేతిలో వజ్రాయుధము (గద), మరొక చేతిలో విజయానికి ప్రతీక అయిన ధ్వజము (జెండా)

పట్టుకుని, భుజము మీదుగా  (యజ్ఞోపవీతం) ధరించినవాడా .

శంకర సువన కేసరీనందన |

తేజ ప్రతాప మహాజగ వందన || 6 ||

ప్రతిపదార్థము

 శంకర - శివుని ; సువన –

కుమారుడా ; కేసరీ నందన - కేసరి పుత్రుడా ; తేజ – తేజస్సు ;  ప్రతాప – పరాక్రమము కలవాడా ;  మహాజగ - సమస్త లోకములలో  ; వందన -పూజింపబడువాడా ;

తాత్పర్యం

శంకరుని యొక్కతేజస్సుతో ఆవిర్భవించినవాడా ! కేసరీ తనయుడా  అపార తేజోప్రతాపాలున్నవాడా!

అఖిలలోకాలచే పూజింప బడువాడా!

విద్యావాన గుణీ   అతిచాతుర |

రామ కాజ కరివేకో ఆతుర || 7 ||

ప్రతిపదార్థము

విద్యావాన -విద్యావంతుడా ; గుణీ - గుణవంతుడా ; అతి – చాలా; చాతుర - చాతుర్యము కలవాడా ; రామ –రాముని ; కాజ – కార్యము ; కరివేకో   – నెరవేర్చుటకు ; ఆతుర – ఉత్సుకత కలవాడా ;

తాత్పర్యం

విద్వాంసుడా! కళ్యాణ గుణములతో ప్రకాశించువాడా! అత్యంత చాతుర్యము

 కలవాడా! రామకార్యాన్ని నెరవేర్చుటకు ఆత్రుత పడేవాడా!

ప్రభు చరిత్ర సునివేకో రసియా |

రామ లఖన సీతా మన వసియా || 8

||

ప్రతిపదార్థము

ప్రభుచరిత్ర – శ్రీరాముని కథ ; సునివేకో   - వినుటయందు ;

రసియా  – ఆసక్తి కలవాడా ; రామ లఖన సీతా  - సీతారామలక్ష్మణుల యొక్క ; మన – హృదయమునందు ; వసియా - నివసించువాడా ;

తాత్పర్యం

శ్రీరామచంద్ర ప్రభువు యొక్క చరిత్రను వినుటలో తన్మయత్వము పొందువాడా !, శ్రీ సీతారామలక్ష్మణుల మనస్సులయందు నివసించువాడా

సూక్ష్మరూప ధరి సియహి దిఖావా |

వికటరూప ధరి లంక జరావా || 9 ||

ప్రతిపదార్థము

సూక్ష్మరూప – చిన్న శరీరమును ; ధరి - ధరించి ; సియహి -  సీతాదేవికి  ; దిఖావా - కనుపించితివి ;  వికటరూప - భయంకరమైన  రూపమును ; ధరి - ధరించి    ; లంకా - లంకాపురిని  ; జరావా - దహించితివి ;

తాత్పర్యం

సూక్ష్మరూపము ధరించి సీతమ్మకు కనిపించితివి .  భయంకర రూపము ధరించి లంకను కాల్చితివి .

భీమరూప ధరి అసుర సంహారే |

రామచంద్ర కే కాజ సంవారే || 10 ||

ప్రతిపదార్థము

భీమరూప - భయంకర రూపమును ; ధారి - ధరించి ; అసుర  - రాక్షసులను ; సంహారే - సంహరించితివి ; రామచంద్రకే - రాముని యొక్క ; కాజ – కార్యము ; సంవారే -నెరవేర్చిచితివి ;

తాత్పర్యం

 సీతామాతకు సూక్ష్మరూపమున దర్శనమిచ్చి భయంకర రూపముతో లంకను ధ్వంసము చేసినవాడా! భయంకర రూపాన్ని ధరించి రాక్షసులను నాశనము చేసినవాడా!. శ్రీరామ కార్యాన్ని నెరవేర్చినవాడా .

లాయ సంజీవన లఖన జియాయె  |

శ్రీరఘువీర హరషి ఉరలాయె  || 11 ||

ప్రతిపదార్థము

లాయ - తెచ్చి   ; సజీవన - ప్రాణశక్తినిచ్చు మూలిక; లఖన - లక్ష్మణుని ;

జియాయె  - బ్రతికించితివి ; శ్రీరఘువీర – శ్రీరాముడు ;

హరషి - సంతోషించి ; ఉరలాయె  - హృదయమునకు హత్తుకొనెను ;

తాత్పర్యం

సంజీవని  పర్వతమును తెచ్చి లక్ష్మణుని  బ్రతికించినావు.. అందులకు

ఆనందమొంది శ్రీరామచంద్రుడు నిన్ను హృదయానికి హత్తుకొన్నాడు.

రఘుపతి కీన్హీ బహుత బడాయీ |

తుమ మమ ప్రియ భరతహి  సమభాయీ || 12 ||

ప్రతిపదార్థము

రఘుపతి - రాముడు ; బరాయీకీన్హీ – పొగడెను  ; బహుత  - చాలా;  

తుమ – నీవు ; మమ - నాకు  ; ప్రియ - ప్రియమైన వాడవు

భరత - భరతునితో ; సమ - సమానమైన ; భాయీ   - సోదరా ;

తాత్పర్యం

అంత ఆనందంలో ఉన్న శ్రీరాముడు

నిన్ను మెచ్చుకుని, తన తమ్ముడైన భరతుని వలె నీవు తనకు ఇష్టమైనవాడవు అని పలికెను.

సహస వదన తుమ్హరో యశ   గావై |

అసకహి శ్రీపతి కంఠ లగావై || 13 ||

ప్రతిపదార్థము

సహస  వదన –వేయి నోళ్ళతో ;  తుమ్హారో - - నీ ; యశ  - కీర్తిని ;

గావై - పాడి తరించెదరు గాక ; అసకహి - అని పలికి ; శ్రీపతి - శ్రీరాముడు ; కంఠలగావై - కౌగలించుకొనెను  ;

తాత్పర్యం

భవిష్యత్తులో అందరూ  నీకీర్తిని వేనోళ్ళతో గానము చేయుదురుగాక అని శ్రీరాముడు హనుమంతుని ఆశీర్వదించి కౌగలించుకొనెను

సనకాదిక బ్రహ్మాది మునీశా   |

నారద శారద సహిత అహీశా   || 14 ||

ప్రతిపదార్థము

సనకాదిక –సనకుడు మొదలగు వారు ; బ్రహ్మాది – బ్రహ్మమొదలగువారు;

మునీశా  - ఋషులు; నారద – నారదుడు ; శారద - సరస్వతి ;

సహిత - మొదలగు ; అహీశా  – ఆదిశేషుడు ;

తాత్పర్యం

సనకాది ఋషులు, బ్రహ్మాది దేవతలు, నారదుడు, సరస్వతీదేవి , ఆదిశేషుడు మొదలగువారు కూడా హనుమంతుని కీర్తిని వర్ణింప లేరు .

యమ కుబేర దిగపాల జహాఁతే |

కవి కోవిద కహి సకే కహాఁ తే || 15 ||

ప్రతిపదార్థము

 యమ – యముడు ; కుబేరుడు – కుబేరుడు ;

దిగపాల - అష్ట  దిక్పాలకులు; తే జహా  - భూలోకవాసులయిన ; కవి  - కవులు ; కోవిద  - పండితులు; కహి సకే  - వర్ణింప గలరు? ; కహా తే - ఏ విధముగా ;

తాత్పర్యం

యముడు కుబేరుడు దిక్పాలకులు నీ మహిమను వర్ణింపజాలనప్పుడు భూలోకవాసులయిన కవి పండితులకు ఏ విధముగా సాధ్యమగును?

తుమ ఉపకార సుగ్రీవహి కీన్హా |

రామ మిలాయ రాజపద దీన్హా || 16 ||

ప్రతిపదార్థము

తుమ – నీవు ; ఉపకార – ఉపకారము ; సుగ్రీవహి - సుగ్రీవునికి ; కీన్హా - చేసితివి ; రామ - రామునితో  ; మిలాయ - సమావేశ పరచి   ; రాజ పద – రాజపదవిని ; దీన్హా - ఇప్పించితివి ;

తాత్పర్యం

నీవు సుగ్రీవునికి చేసిన గొప్ప ఉపకారము చేసితివి . రామునితో సఖ్యము కావించి  రాజపదవిని ఇప్పించావు .

తుమ్హరో మంత్ర విభీషణ   మానా |

లంకేశ్వర భయె  సబజగ జానా || 17 ||

ప్రతిపదార్థము

తుమ్హరో - నీ ; మంత్ర – సలహాను ; విభీషణ -  విభీషణుడు ;

మానా  – అంగీకరించెను ; లంకేశ్వర

- లంకకు రాజు ;

భయే -   ఆయెను ;  సబ జగ – లోకమంతటికీ ;

జానా - తెలిసినదే ;

తాత్పర్యం

నీ సలహాను విభీషణుడు అంగీకరించి లంకకు రాజైన సంగతి లోకమంతటికి తెలిసినదే.

యుగ సహస్ర యోజన పర భానూ |

లీల్యో తాహి మధుర ఫల జానూ || 18 ||

ప్రతిపదార్థము

యుగ సహస్ర – రెండువేల   ;యోజన - యోజనాల ;

పర -  దూరమున ఉన్నట్టి ; భానూ  - సూర్యుని ; లీల్యో - మింగెను ; 

తాహి - దానిని ; మధుర – తీపి ; ఫల – ఫలముగా ; జానూ  -

భావించి ;

తాత్పర్యం

రెండు వేల యోజనముల  దూరములో ఉన్న సూర్యుని మధురమైన ఫలముగా భావించి మింగెను  .

ప్రభు ముద్రికా మేలి ముఖ మాహీ |

జలధి లాంఘి గయే అచరజ నాహీ || 19 ||

ప్రతిపదార్థము

ప్రభు – శ్రీరాముని ; ముద్రిక – ఉంగరమును ; ముఖమాహి – నోటిలో ; మేలి - ఉంచుకొని ; జలధి - సముద్రమును ;

లాంఘి గయే - దాటెను ; ఆచరజ - ఆశ్చర్యము ; నాహీ -లేదు;

తాత్పర్యం

 శ్రీరాముడు తన ఆనవాలుగా ఉంగరమును ఇస్తే దానిని  నోట కరచుకొని

 హనుమంతుడు సాగరాన్ని దాటడములో ఆశ్చర్యం ఏముంది?

దుర్గమ కాజ జగతకే జేతే |

సుగమ అనుగ్రహ తుమ్హరే తేతే || 20 ||

ప్రతిపదార్థము

దుర్గమ – కఠినమైన ; కాజ – కార్యములు (కలవో ) ; జగతకే  –

ప్రపంచమునందు ; జేతే - ఎన్ని ;

సుగమ – సులభము కాగలవు ; అనుగ్రహ - దయవలన  ; తుమ్హరే  - నీయొక్క ;  తేతే - అవిఅన్నియూ ;

తాత్పర్యం

విశ్వంలో కఠినమైన  కార్యాలన్నీ  నీ

అనుగ్రహము వలన  సుగమం కాగలవు.

రామ దువారే తుమ రఖవారే |

హోతన ఆజ్ఞా బిను పైసారే || 21 ||

ప్రతిపదార్థము

రామ – రాముని; దువారే - ద్వారానికి ;  తుమ – నీవు ;

రఖవారే -పాలకుడవు  ; న హోత - వీలు లేదు ; ఆజ్ఞా - అనుమతి;

బిను - లేకుండా; పైసారే  - ప్రవేశించుటకు ;

తాత్పర్యం

నీవు శ్రీరామునికి ద్వారపాలకుడవు . నీ అనుమతి లేకుండా ఎవరూ

ప్రవేశించుటకు వీలులేదు .

సబసుఖలహై తుమ్హారీ శరణా ||

తుమ రక్షక కాహూకో డరనా || 22 ||

ప్రతిపదార్థము

సబసుఖ లహై -  అన్నీ సుఖములు

లభించును ;

తుమ్హారీ - నీ ; శరణా - శరణు జొచ్చినవారికి ; తుమ – నీవు ; రక్షక - రక్షుడవుగా ఉండగా ; కాహూకో - ఎవరివలనను ; డరనా  – భయములేదు ;

తాత్పర్యం

నిన్ను శరణు జొచ్చినవారికి సమస్త సుఖములు లభించును. నీవు రక్షకుడవుగా ఉండగా వారు ఎవరికి భయపడవలసిన పని లేదు .

ఆపన తేజ సంహారో ఆపై |

తీనోఁ లోక హాంక తేఁ కాంపై || 23 ||

ప్రతిపదార్థము

ఆపన – నీ యొక్క ; తేజ -

తేజస్సును బలపరాక్రమములను ; సంహారౌ - సంబాళించుటకు  ; ఆపై - నీవే (సమర్ధుడవు);

తీనో  - మూడు; లోక – లోకాలు; తే హాంకతే  - నీ కేకతో ; కాంపై   - గడగడ వణికి పోవును ;

తాత్పర్యం

నీ తేజస్సును బలపరాక్రమములను సంబాళించుటకు నీవే సమర్ధుడవు . నీ పెద్ద కేక విని మూడు లోకములు వణికి పోవును .

భూత పిశాచ నికట నహిఁ ఆవై |

మహావీర జబ నామ సునావై || 24 ||

ప్రతిపదార్థము

భూతపిశాచ –భూతప్రేతపిశాచములు ; నికట  – సమీపంలో;

ఆవై నహి - రాజాలవు ;  మహావీర - మహావీరుడా  ;

జబ – ఎప్పుడైతే ; నామ - నామమును  ; సునావై - వినునో (అవి )

తాత్పర్యం

ఓమహావీరా ! నీ నామస్మరణచే

భూతప్రేతపిశాచములు దగ్గరకు రాజాలవు..

నాసై రోగ హరై సబ పీరా |

జపత నిరంతర హనుమత వీరా || 25 ||

ప్రతిపదార్థము

 నాసై - నశించును ; సబరోగ – సమస్త రోగములును  ;  హరై  -నశించును ;  సబపీరా -అన్ని  పీడలు  ; జపత - జపించడమువలన ; నిరంతర – ఎల్లవేళలయందు ;

హనుమత వీరా  – వీర హనుమంతుని ;

తాత్పర్యం

నిరంతరము వీర హనుమంతుని ధ్యానించినచో సమస్త రోగములు నశించును . అన్నీ పీడలును తొలగును .

సంకటసే హనుమాన ఛుడావై |

మన క్రమ వచన ధ్యాన జో లావై || 26 ||

ప్రతిపదార్థము

సంకటసే  - కష్టముల నుండి  ;  హనుమాన - హనుమంతుని ;  ఛుడావై - విముక్తుని చేయగలడు  ; మన - మనస్సు ; క్రమ - కర్మ ; వచన -  వాక్కు  ; ధ్యానలావై – ధ్యానించునో ; జో - ఎవరు ;

తాత్పర్యం

మనస్సు వాక్కు కర్మలచే త్రికరణ శుద్ధిగా హనుమంతుని ధ్యానించువారిని స్వామి సమస్త విపత్తులనుండి కాపాడును .

సబ పర రామ తపస్వీ రాజా |

తినకే కాజ సకల తుమ సాజా || 27 ||

ప్రతిపదార్థము

 సబపర  – అందరి  కంటే గొప్పవాడు ; రామ - రాముడు ; తపస్వీ - తాపసులకు  ; రాజా - ప్రభువు  ;  తినకే  - అతని ; సకల - అన్ని ; కాజ - కార్యములను ; తుమ – నీవు ;  సాజా – సవరించుచుందువు ;

తాత్పర్యం

మునులందరికీ ప్రభువు అయిన మహానుభావుడు శ్రీరామచంద్రుని కార్యములన్నీ నీవు చక్కగా నెరవేర్చుదువు  కదా

ఔర మనోరథ జో కోయిలావై |

సోయి అమిత జీవన ఫల పావై || 28 ||

ప్రతిపదార్థము

ఔర మనోరథ – వివిధములైన

కోరికలను ;  జోకోయీ - ఎవరైతే  ; లావై - తీసుకొని ( హనుమంతుని దగ్గరకు వచ్చునో ) ; సోయి  - అతడు ; అమిత - అమితమైన ;  జీవనఫల – జీవన ఫలములను ; 

పావై  - పొందును  ;

తాత్పర్యం

 చిత్తశుద్ధితో కోరికలు

నెరవేర్చకోడానికి ఎవరైతే నీ వద్దకు వచ్చెదరో వారు  శాశ్వతానందదాయకమైన జీవనఫలాలను అమితంగా పొందెదరు .

చారోఁ యుగ ప్రతాప తుమ్హారా |

హై పరసిద్ధ జగత ఉజియారా || 29 ||

ప్రతిపదార్థము

చారోయుగ  – నాలుగుయుగములలో ; పరతాప - ప్రతాపము ; తుమ్హారా - నీ ;  పరసిద్ధ  - ప్రసిద్ధము ; జగ - విశ్వమంతటా ; ఉజియారా  – ప్రకాశమానము;

తాత్పర్యం

 నీ ప్రతాపం నాలుగు యుగాలలోను  ప్రసిద్ధి చెందినది . జగమంతయు  నీ కీర్తి కాంతులతో ప్రకాశమానమై

ఉన్నది .

సాధుసంతకే తుమ రఖవారే |

అసుర నికందన రామ దులారే || 30 ||

ప్రతిపదార్థము

సాధు  - సాధువులకు ; సంతకే - చక్కగా తపస్సు చేయువారిని ; తుమ - నీవు ; రఖవారే - రక్షకుడవు ; అసుర - రాక్షసులను ;నికందన -  నాశనము చేయు వాడవు ; రామ దులారే - రామునికి ప్రియమైన వాడవు ;

తాత్పర్యం

నీవు సాధు సజ్జనులకు రక్షకుడవు . దుష్ట నాశకుడవు . శ్రీరామునికి ప్రియమైన వాడవు

అష్టసిద్ధి నౌనిధి కే దాతా |

అసవర దీన్హ జానకీ మాతా || 31 ||

ప్రతిపదార్థము

అష్టసిద్ధి - అష్టసిద్ధులకు ; నౌనిధికే  - నవనిధులకు  ;

దాతా - దాతవు ; ఆస వర –ఈ వరమును ;

దీన్హ  - ఇచ్చినది ; జానకీమాత - జానకీమాత ;

తాత్పర్యం

అష్ట సిద్ధులు నవనిధులను ప్రసాదించగలుగు వరమును జానకీమాత నీకు ఇచ్చినది .

రామ రసాయన తుమ్హరే పాసా |

సదా రహో రఘుపతి కే దాసా || 32 ||

ప్రతిపదార్థము

రామరసాయన -రామరసాయనము  ; తుమ్హరే పాసా - నీదగ్గర ;

సదా - ఎల్లప్పుడూ;  రహో – ఉండెదవు  ;

 రఘుపతి కే  – శ్రీరామచంద్రునికి ; దాసా - దాసుడవై ;

తాత్పర్యం

 నీ వద్ద రామరసామృతం ఉన్నది. నీవు  ఎల్లప్పుడు రఘుపతికి దాసునిగా ఉందువు .

తుమ్హరే భజన రామ కోపావై |

జనమ జనమకే దుఖ బిసరావై || 33 ||

ప్రతిపదార్థము

తుమ్హరే - నీ యొక్క   ; భజన - సేవ వలన  ; రామకో పావై - శ్రీరామచంద్రుని పొందుదురు ; జనమ జనమకే – జన్మ జన్మల ; దుఃఖ - దుఃఖములు  ; బిసరవై – నశించి పోవును ;

తాత్పర్యం

నిన్ను భజించువారు రామానుగ్రహము పొంది , జన్మ  జన్మాంతర  దుఃఖముల నుండి విముక్తులగుదురు .

అంతకాల రఘువర  పుర జాయీ |

జహాఁ జన్మ హరిభక్త కహాయీ || 34 ||

ప్రతిపదార్థము

అంతకాల - జీవితాంత సమయమున ; రఘువర పుర – వైకుంఠమునకు ;  జాయీ - పోవుదురు  ; జహాజన్మ - ఎక్కడ జన్మించినను  ; హరిభక్త - హరిభక్తులని  ; కహాయీ – పిలువబడుదురు ;

తాత్పర్యం

ఆంజనేయుని భక్తితో  కొలుచువారు మరణించిన పిదప వైకుంఠమునకు పోవుదురు . తరువాత ఎక్కడ పుట్టినా హరిభక్తులుగా ప్రసిద్ధి చెందుతారు .

ఔర దేవతా చిత్త న ధరయీ |

హనుమత సేయి సర్వసుఖకరయీ || 35 ||

ప్రతిపదార్థము

ఔర దేవతా – ఇతర దేవతలను  ; చిత్త – హృదయమున ;

న ధరయీ - ధరించక (ఎవడైతే ) ; హనుమత సేయి  - హనుమంతుని సేవించునో (అతనికి) ; సర్వ సుఖకరయీ  -సమస్త సుఖములు కలిగించును  ;

తాత్పర్యం

ఇతర దేవతలకు తన హృదయములో స్థానమీయక హనుమంతుని మాత్రమే ధ్యానించువానికి ఆంజనేయుడు సకలవిధ సౌఖ్యములను ప్రసాదించును .

సంకట హటై మిటై సబపీరా |

జో సుమిరై హనుమత బలవీరా || 36 ||

ప్రతిపదార్థము

సంకట - కష్టములు ; హటై - తొలగిపోవును ; మిటై - నశించును ; సబపీరా  – అన్నిపీడలు ; జో - ఎవరైతే ; సుమిరై - స్మరిస్తారో ;

హనుమత - హనుమంతుని  ; బలవీరా - మహాబలుడైన ;

తాత్పర్యం

మహాబలుడైన హనుమంతుని ఎవరు స్మరించుదురో వారి కష్టములన్నియు తొలగును. పీడలన్నియు నశించును .

జై జై జై హనుమాన గోసాయీ |

కృపా కరహు గురు దేవ కీ నాయీ || 37 ||

ప్రతిపదార్థము

జై జై జై - అనేక జేజేలు ;  హనుమాన - ఓ హనుమంతా ; గోసాయీ - జితేంద్రియుడవైన  ; కృపాకరహు  -దయచూపుము ; గురుదేవకీ  – గురుదేవుని  ; నాయీ – వలె ;

తాత్పర్యం

జితేంద్రియుడవైన ఓ ఆంజనేయ స్వామీ ! నీకు జేజేలు. గురు దేవునివలె  నాపై దయచూపుము .

జో  శతవార పాఠ కర కోయీ |

ఛూటహి బంది మహాసుఖ హోయీ || 38 ||

ప్రతిపదార్థము

జో కోయీ  - ఎవరైతే ; శత వార - వంద  సార్లు; పాఠకర  - పఠించెదరో  ;

కోయీ - ఎవరైనా; ఛూటహి బంది  -

బంధములుతొలగి ; మహాసుఖ హోయీ - మహా సుఖ ప్రాప్తి కలుగును ;

తాత్పర్యం

ఎవరైతే వందసార్లు హనుమాన్చాలీసాను పఠిస్తారో వారు బంధవిముక్తులై మహా సుఖములు

పొందెదరు .

జో యహ పఢై  హనుమాన చాలీసా |

హోయ సిద్ధి సాఖీ గౌరీసా || 39 ||

ప్రతిపదార్థము

జో - ఎవరైతే ; యహ – ఈ; హనుమాన్ చాలీసా - హనుమాన్ చాలీసాను ; పఢై -పఠించెదరో ;  హోయసిద్ధి - సిద్ధి పొందెదరు ; సాఖీ - సాక్షిగా ; గౌరీసా – పార్వతీపరమేశ్వరుల ;

తాత్పర్యం

హనుమాన్ చాలీసా అనే ఈ స్తోత్రాన్ని పఠించువారికి పార్వతీ పరమేశ్వరుల సాక్షిగా సిద్ధి 

కలుగును.

తులసీదాస సదా హరి చేరా |

కీజై నాథ హృదయ మహ డేరా || 40 ||

ప్రతిపదార్థము

 

తులసీదాస – తులసీదాసు ; సదా - ఎల్లప్పుడు; హరి - నీయొక్క (హనుమంతుని యొక్క) ; చేరా - దాసుడే ; హృదయ మహ – (నా)హృదయమందు  ; డేరాకీ జై -  - నివసింపుము  ;

తాత్పర్యం

ఓ అంజనేయా! ఈ తులసీదాసు ఎల్లప్పుడు నీ సేవకుడే . కావున నా హృదయమందు నివసింపుము.

దోహా –

పవనతనయ సంకట హరణ

మంగళ మూరతి రూప ||

రామ లఖన సీతా సహిత

హృదయ బసహు సురభూప ||

ప్రతిపదార్థము

పవన తనయ – పవనపుత్ర; సంకట హరణ – దుఃఖం హరించేవాడా ;

మంగళమూరతిరూప – మంగళ స్వరూపా ; రామ లఖన సీతాసహిత - సీతారామలక్ష్మణ సహితుడవై ; హృదయబసహు – హృదయములో నివసింపుము ; సురభూప - సమస్త దేవతలకు ప్రభువైనటువంటి  ;

తాత్పర్యం

పవన కుమారా, సంకటములను తొలగించువాడా, మంగళ  స్వరూపా (ఓ హనుమంతా).  రామలక్ష్మణ సీతా సహితుడవై  నా హృదయమందు నివసించుము.